Dünyadan İlham Fikirleri Yazılar

Hak Grevi Yasal mı? Toplumsal Yapılar ve Cinsiyet Rollerinin Gölgesinde Bir Direniş Biçimi Toplumsal ilişkiler, bazen sessiz bir uzlaşının, bazen de yüksek sesli bir itirazın ürünüdür. Bir araştırmacı olarak yıllardır gözlemlediğim şey, insanların hak arayışında yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel kodlarla da mücadele ettiğidir. “Hak grevi” kavramı bu bağlamda yalnızca bir çalışma hakkı meselesi değil; bireyin sistemle, kültürle ve kendi kimliğiyle kurduğu ilişkinin yansımasıdır. Hak Grevinin Anlamı ve Yasal Çerçevesi Hak grevi, işçilerin toplu sözleşme süreci dışında, doğrudan bir hakkın ihlaline tepki olarak işi bırakmasıdır. Bu, bir ücret artışı ya da yeni bir talep değil, mevcut hakların…

Okul Öncesinde Güdüleme: Küçük İnsanların Büyük Felsefesi Bir filozofun gözünden bakıldığında, öğrenme yalnızca bilgi edinmek değildir; varoluşun anlamını aramaktır. Güdüleme, insanın bu arayışa yön veren içsel itkisi, yani “neden öğreniyorum?” sorusuna verdiği sessiz cevaptır. Özellikle okul öncesi dönemde, çocukların dünyayı keşfetme biçimi, insanın bilgiyle ilk karşılaşmasının saf hâlidir. Bu nedenle, “okul öncesinde güdüleme nedir?” sorusu, yalnızca bir pedagojik mesele değil, aynı zamanda derin bir felsefi sorudur. Etik Perspektif: Öğrenmenin Ahlakı Okul öncesi dönemde güdüleme, bir çocuğun iç dünyasında özgürlük, sorumluluk ve aidiyet duygularının ilk filizlenme alanıdır. Etik açıdan bakıldığında, çocukların öğrenme sürecinde nasıl güdülendiği, onların ileride nasıl bir birey olacaklarını…

Gübürcü Ne Demek? Güç, İktidar ve Toplumsal Düzen Üzerine Bir Analiz Bir siyaset bilimci olarak toplumsal düzenin en alt katmanlarına bakmak, çoğu zaman en üstteki iktidar mekanizmalarını anlamanın en kestirme yoludur. “Gübürcü” kelimesi, yüzeyde yalnızca bir meslek veya toplumsal rol gibi görünür; oysa derinlere inildiğinde, bu kelimenin ardında bir iktidar ilişkisi, bir kurumsal dışlanma ve bir vatandaşlık tanımı yatar. Peki, “gübürcü” aslında kimdir? Ve bu kelime neden yalnızca geçmişin sokaklarında değil, bugünün siyasal yapılarında da yankılanmaktadır? Gübürcü: Toplumun Görünmeyen Vatandaşı Gübürcü kelimesi, Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerinde “çöp toplayan, atık temizleyen kişi” anlamında kullanılırdı. Fakat bu tanım, yalnızca fiziksel bir…

Das Kapital Kaç Sayfa? Geleceğin Toplumlarını Şekillendirecek Bir Klasik Üzerine Vizyoner Düşünceler Bazen bir kitap sadece satırlardan ibaret değildir; bir çağın, bir düşüncenin ve hatta geleceğin haritasını çizer. Karl Marx’ın dev eseri Das Kapital tam da böyle bir kitap. Orijinal baskısı yaklaşık 800 ila 1200 sayfa arasında değişen bu eser, sayfa sayısının ötesinde bir derinlik ve fikir zenginliği taşır. Ancak gelin biz, bugün bu sayfa sayısından daha ötesine bakalım: Bu eser gelecekte bizi nasıl bir dünyaya taşıyabilir? Erkeklerin ve kadınların farklı bakış açıları bu geleceği nasıl şekillendirebilir? Bir Kitaptan Daha Fazlası: Das Kapital’in Geleceğe Uzanan Gölgesi Das Kapital’in orijinal Almanca…

Göz hakkı nedir sorularla islamiyet? — Tarihsel arka planı, fıkhî zemini ve güncel tartışmalar Göz hakkı, halk dilinde başkasının malına, imkânına veya nimetlerine bakan kimsenin duyduğu arzuya karşılık, mal sahibinin gönül alıcı bir ikramda bulunması anlamında kullanılan bir terimdir. Fıkıh literatüründe bu ifade birebir teknik bir başlık olmayabilir; yine de kavram, komşuluk hukuku, kul hakkı ve ihsan/infak ilkeleriyle yakından ilişkilidir. Bu yazı, “Göz hakkı nedir sorularla islamiyet?” arayışına cevap verirken, kavramın tarihsel arka planını, klasik fıkıhtaki yansımalarını ve güncel akademik tartışmaları bir arada ele alır. Göz hakkı nedir? Özünde “göz hakkı”, bir ahlâkî nezaket ve paylaşma tavsiyesidir: İmkânı olanın, imkânı…

Gösterişçi Tüketim Ne Demek? Bir Filozofun Gözünden Varlığın, Bilginin ve Ahlakın Tüketimi Bir filozof için her olgu, sadece görünenin değil, görünmeyenin de araştırılmasıdır. Tüketim de bu anlamda yalnızca ekonomik bir eylem değildir; o, insanın varoluş biçimini, bilgiyle kurduğu ilişkiyi ve değer anlayışını yansıtan bir aynadır. Peki, gösterişçi tüketim ne demek? Bu kavram, yüzeyde yalnızca “lüks tüketim” gibi görünse de, derininde insanın kendini başkaları üzerinden var etme çabasını gizler. Thorstein Veblen’in tanımıyla gösterişçi tüketim, bireyin tüketimi statü kazanmak için kullanmasıdır; ama felsefi açıdan bu, insanın “görülme” arzusunun varlık sahnesine taşınmasıdır. Ontolojik Perspektif: Tüketim Yoluyla Var Olmak Varlık felsefesi açısından gösterişçi tüketim,…

1876 Kanuni Esasi Neden İlan Edildi? Farklı Yaklaşımların Diyaloğu Konuya hep farklı açılardan bakmayı seven biri olarak, 1876’da Kanuni Esasi’nin neden ilan edildiğini tartışırken tek bir doğruya razı olmaktansa birlikte düşünmeyi tercih ediyorum. Bu yazıda, okurların katkısını da davet eden samimi bir sohbetle ilerleyelim: “Veri odaklı, soğukkanlı” bir mercekle görünenler neler? “Duygusal ve toplumsal etkiler” merceğiyle baktığımızda tablo nasıl değişiyor? (Not: Aşağıdaki başlıklar anlatımı kolaylaştırmak için adlandırılmıştır; perspektifler cinsiyete indirgenemez.) — Kanuni Esasi’nin Arka Planı: Kısa Bir Çerçeve 1876 Kanuni Esasi, Osmanlı’yı mutlak monarşiden anayasal monarşi yönüne çeviren ilk yazılı anayasaydı. Tanzimat’la hızlanan modernleşme arayışının bir devamı olarak, Meclis-i Mebusan…

Cinsel Mazoşizm Neden Olur? Toplumsal Normların ve Güç Dinamiklerinin Gölgesinde Bir Sosyolojik Okuma Toplumun karmaşık yapısını çözümlemeye çalışan bir araştırmacı olarak her zaman şunu düşünürüm: Bireylerin davranışları, yalnızca psikolojik değil, aynı zamanda derin toplumsal anlamlar taşır. Cinsellik de bu bağlamda salt bir biyolojik dürtü değil; toplumun değerleri, roller ve güç ilişkileriyle yoğrulmuş bir kültürel yapıdır. İşte bu çerçevede, cinsel mazoşizm yalnızca bireysel bir eğilim değil, aynı zamanda toplumsal düzenin bir yansıması olarak karşımıza çıkar. Cinsel Mazoşizmin Toplumsal Arka Planı Cinsel mazoşizm, bireyin haz duygusunu acı, aşağılanma veya kontrol kaybı gibi deneyimlerle ilişkilendirmesi olarak tanımlanır. Ancak bu tanım, yüzeyde görünen bir…

Candida Enfeksiyonu Nasıl Bulaşır? Mikro Dünyanın Büyük Dramı Arkadaşlar, gelin dürüst olalım: Hepimizin içinde minik bir “bilim dedektifi” var. Kaşıntı, kızarıklık, ağızda pamukçuk, bitmeyen şikâyetler… “Bu nereden geldi?” diye sorarken, mutfaktaki yoğurttan banyodaki havluya kadar her şeyi sorgular hâle geliyoruz. İşte tam bu noktada sahneye Candida çıkıyor: Vücudumuzun doğal sakini olan, ama fırsat buldu mu coşan bir maya mantarı. Bugün, ‘Candida enfeksiyonu nasıl bulaşır?’ sorusunu, sanki kalabalık bir masada sohbet ediyormuşuz gibi samimi ama derin bir turla masaya yatırıyoruz. Candida’ya Kısa Bir Yolculuk: Dost mu, Düşman mı? Candida (özellikle Candida albicans), ağız, bağırsak, vajina ve cilt gibi bölgelerde zaten yaşayan…

Toplumsal Dilin Kıvrımlarında: “Kayış” Argosunun Sosyolojik Anlamı Bir araştırmacı olarak şehir sokaklarında yürürken insanların konuşmalarına kulak kabartmak bana hep ilginç gelmiştir. Dikkatli dinlerseniz, gündelik dilin içinde toplumun gizli kodlarını, iktidar ilişkilerini ve cinsiyet rollerini duyabilirsiniz. O dilin bir köşesinde yankılanan “kayış” kelimesi de böyle bir örnektir. Yüzeyde basit bir argo sözcük gibi görünür, fakat derine indiğimizde erkeklik algısından kültürel normlara kadar uzanan çok katmanlı bir toplumsal yapı taşını keşfederiz. “Kayış” Argoda Ne Anlama Gelir? Argoda “kayış”, genellikle bir kişinin “gergin, saldırgan, fevri veya dengesiz” davranışlar sergilemesi anlamına gelir. Bazen “kayışı koparmak” deyimiyle kullanılır; bu, bireyin sabrını ya da kontrolünü yitirdiği,…